Pomyśl o sobie, zanim zaczniesz myśleć o innych: Sekret Lidera

Dużo mówi się o dbaniu o pracowników, ale mało zwraca się uwagę na konieczność dbania o siebie jako lidera. Wszyscy pewnie znamy zasadę zakładania maski tlenowej w samolocie – najpierw dorosłemu, a potem dzieciom. Tę zasadę można odnieść do biznesu w kontekście empatii, bo z empatią – jak dostępem do tlenu jest tak samo. Nie będziesz w stanie wesprzeć innych, jeśli sam nie będziesz miał/ miała czym oddychać.

Najczęściej, myśląc o empatii, koncentrujemy się na relacjach z innymi ludźmi – i słusznie, ponieważ empatia pozwala zrozumieć potrzeby, emocje i perspektywy naszych współpracowników. Bez empatii nie da się budować biznesu – to umiejętność budowania relacji z innymi – pracownikami, klientami, interesariuszami jest sekretem budowania wygrywających biznesów.  Jednak bardzo ważnym elementem, który często umyka naszej uwadze, jest empatia wobec samego siebie.

Empatia wobec siebie, czyli samowspółczucie, to umiejętność rozpoznawania i akceptowania własnych emocji, potrzeb oraz granic. Daniel Goleman, znany z koncepcji inteligencji emocjonalnej, podkreśla, że aby być naprawdę empatycznym liderem, musimy najpierw nauczyć się okazywać empatię sobie. Podkreśla on znaczenie empatii wobec siebie, czyli samowspółczucia, w kontekście efektywnego przywództwa.

Goleman sugeruje, że samoświadomość i samoregulacja są kluczowymi komponentami inteligencji emocjonalnej, co ściśle wiąże się z zasadami samowspółczucia.  Bez tego, trudno jest być autentycznym, zrównoważonym i skutecznym przywódcą. Co więcej, empatia wobec siebie pozwala lepiej zrozumieć i reagować na potrzeby innych, co jest nieodzownym elementem efektywnego przywództwa.

Empatia wobec siebie umożliwia menadżerowi zarządzanie własnym stresem, rozwijanie zdrowych relacji i tworzenie środowiska pracy opartego na zaufaniu i współpracy. To podstawa, na której można budować umiejętność rozumienia i wspierania swojego zespołu. Empatia wobec siebie  przynosi korzyści przynosi zarówno menadżerowi, jak i jego zespołowi, a idąc dalej całej organizacji – pozwala budować pozytywne doświadczenia pracowników, a te prowadzą do budowania pozytywnych doświadczeń klientów, a następnie do generowania zysków i przewagi konkurencyjnej organizacji. 

Daniel Goleman  mówiąć empatii nie mówi o jednym atrybucie, tylko mówi o tzw. triadzie empatii. Wyróżnia on trzy rodzaje empatii, które są kluczowe dla menadżera: empatię poznawczą, tj.  zdolność do zrozumienia perspektywy innej osoby i jej sposobu myślenia, empatię emocjonalną, tj.  zdolność do odczuwania emocji, które przeżywają inni oraz tzw. empatyczną troskę, czyli zdolność do odczuwania troski i chęci niesienia pomocy innym. 

Kiedy Goleman mówi o umiejętności związanej z samowspółczuciem, mówi o tym jako o istotnym elemenciebudowania zdolności do empatii wobec innych. Idąc dalej skutki braku empatii o siebie samego i siebie samą ponosi wielu liderów i liderek. Konsekwencje braku dbałości o siebie nie muszą i rzadko występują od razu. Upraszczając odrobinę tę zależność – najpierw doświadczają ich nasi najbliżsi, potem koledzy i koleżanki z pracy, a na końcu sam lider i liderka, która i który „zawsze jest do dyspozycji”, „zawsze musi” i „zawsze powinna/powinien”. 

Poniżej przedstawiam wybrane obszary braku empatii do  siebie samego i siebie samej jako menadżera/menadżerki:

• Brak samoświadomości – bez empatii wobec siebie, lider/liderka może mieć trudności z rozpoznawaniem i rozumieniem własnych emocji, co utrudnia zrozumienie emocji innych ludzi. Samoświadomość jest kluczowa dla rozwijania empatii poznawczej i emocjonalnej.
• Nadmierny stres i wypalenie –  brak empatii wobec siebie może prowadzić do chronicznego stresu i wypalenia zawodowego, co z kolei zmniejsza zdolność do bycia wrażliwym na potrzeby i uczucia innych. Wypoczęty i zdrowy lider jest bardziej zdolny do okazywania empatycznej troski.
• Sztywne postawy i osądy –  liderzy, którzy nie są empatyczni wobec siebie, mogą mieć tendencję do bycia bardziej krytycznymi wobec siebie i innych, co może tworzyć dystans emocjonalny między nimi a zespołem. Empatyczna troska wymaga otwartości i elastyczności w myśleniu.
• Brak autentyczności –  empatia wobec siebie pomaga w byciu autentycznym i otwartym. Brak tej empatii może prowadzić do postawy defensywnej i braku prawdziwego, autentycznego połączenia z innymi. Autentyczność jest kluczowa dla budowania zaufania i empatycznej troski.
• Problemy z komunikacją –  empatia jest kluczowym elementem efektywnej komunikacji. Brak empatii wobec siebie może prowadzić do trudności w wyrażaniu i odbieraniu emocji, co utrudnia budowanie relacji opartych na zaufaniu. Efektywna komunikacja jest fundamentem empatii poznawczej i emocjonalnej.
• Niezrozumienie potrzeb zespołu –  empatia pomaga liderom zrozumieć i odpowiedzieć na potrzeby ich zespołu. Bez empatii wobec siebie, lider/liderka może być mniej zdolny/a do dostrzegania sygnałów i potrzeb innych osób. Zrozumienie i reagowanie na potrzeby innych to kluczowy element empatycznej troski. W kontekście biznesu zaś to bardzo ważny element realizacji biznesowych celów, generowania zysków i rozwoju organizacji.

Spoglądając tylko na te wyżej wymienione obszary, warto liderze/ liderko dbać o siebie i być dla siebie dobrym i współczującym. Jest to gwarancja długotrwałej energii do pracy,  lepszych warunków do budowania zaangażowania zespołu oraz realizacji strategii biznesowej organizacji.

Aby stać się skutecznym i empatycznym menadżerem, trzeba zacząć od siebie. Jak podkreśla Daniel Goleman, rozwijanie empatii wobec innych zaczyna się od samowspółczucia. To właśnie zdolność do zrozumienia i akceptacji własnych emocji, potrzeb i ograniczeń stanowi fundament prawdziwego przywództwa opartego na empatii.

Goleman sugeruje kilka praktyk, które mogą pomóc menadżerom rozwijać empatię wobec siebie:

1. Medytacja uważności – regularna praktyka medytacji może pomóc w zwiększeniu samoświadomości i zrozumieniu własnych emocji. Medytacja pozwala zatrzymać się na chwilę i zrozumieć, co dzieje się w naszym wnętrzu, co jest pierwszym krokiem do okazywania empatii innym.
2. Samorefleksja – poświęcanie czasu na regularne zastanawianie się nad swoimi emocjami, reakcjami i doświadczeniami może pomóc w lepszym zrozumieniu siebie. 
3. Praktykowanie wdzięczności  – codzienne praktykowanie wdzięczności za to, co mamy, może pomóc w budowaniu pozytywnego nastawienia wobec siebie i innych. Wdzięczność może zwiększyć nasze poczucie szczęścia i zadowolenia, co jest kluczowe dla rozwijania empatii.
4. Korzystanie z feedbacku –  aktywne szukanie informacji zwrotnej od innych i otwartość na krytykę mogą pomóc w lepszym zrozumieniu swoich mocnych i słabych stron. To z kolei wspiera rozwój empatii, ponieważ uczy nas patrzenia na siebie z różnych perspektyw.
5. Rozwijanie zdrowych nawyków – dbając o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, menadżerowie mogą lepiej zarządzać stresem i unikać wypalenia zawodowego. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiednia ilość snu są niezbędne do utrzymania równowagi i zdolności do empatii.

Empatia nie jest jedynie cechą charakteru, ale kompetencją, którą można rozwijać. Liderzy i liderki,  którzy zaczną od siebie, będą w stanie lepiej zrozumieć i wspierać swoich pracowników, co przełoży się na bardziej zintegrowane, zaangażowane i produktywne zespoły. Empatia jest nieodzownym elementem skutecznego przywództwa. Nie jest luksusem, na który możemy sobie pozwolić, jest raczej jak czyste powietrze, które pomaga nam oddychać pełną piersią i zdrowo żyć.   W kontekście bycia liderem i liderką jest gwarancją tego, że będziemy mieć energię, siłę i motywację, by wspierać innych w realizacji ich celów. O tym jest właśnie przywództwo, zarządzanie i budowanie silnych organizacji.

Autor: Marta Bryła-Gozdyra

Human Experience Management
Psycholog Organizacji, CX/EX Konsultant & Mentor